History of Kazakhstan

About History of Kazakhstan

(Қазақша)

Қазақстан ( Қазақстан ), толық атауы Қазақстан Республикасы ( Қазақстан Республикасы) — Шығыс Еуропа мен Орталық Азияда орналасқан мемлекет. Батысында Еділдің төменгі ағысынан, шығысында Алтай тауларына дейін 3 000 км-ге, солтүстіктегі Батыс Сібір жазығынан, оңтүстіктегі Қызылқұм шөлі мен Тянь-Шань тау жүйесіне 1 600 км-ге созылып жатыр. Қазақстан Каспий теңізі арқылы Әзірбайжан, Иран елдеріне, Еділ өзені және Еділ-Дон каналы арқылы Азов теңізі мен Қара теңізге шыға алады. Мұхитқа тікелей шыға алмайтын мемлекеттердің ішінде Қазақстан — ең үлкені.

Қазақстан бес мемлекетпен шекаралас, соның ішінде әлемдегі құрлықтағы ең ұзын шекара, солтүстігінде және батысында Ресеймен — 7591 км құрайды. Оңтүстігінде: Түрікменстан — 426 км, Өзбекстан — 2354 км және Қырғызстан — 1241 км, ал шығысында: Қытаймен — 1782 км шектеседі. Жалпы құрлық шекарасының ұзындығы — 13394 км. Батыста Каспий теңізімен (2000 км), оңтүстік батыста Арал теңізімен шайылады.

2023 жылдың 1 маусымдағы елдегі тұрғындар саны — 19 879 003, бұл әлем бойынша 64-орын. Жер көлемі жағынан әлем елдерінің ішінде 9-орын алады (2 724 902 км²).

Елдің елордасы — Астана қаласы. Мемлекеттік тілі — қазақ тілі. Ресми тілі — орыс тілі.

Қазақстанның ұлттық құрамы алуан түрлі. Халықтың басым бөлігін тұрғылықты қазақ халқы құрайды, пайыздық үлесі — 70,18%, орыстар — 18,42%, өзбектер — 3,29%, украиндар — 1,36%, ұйғырлар — 1,48%, татарлар — 1,06%, басқа халықтар 5,38% . Халықтың 75% астамын мұсылмандар құрайды, православты христиандар — 21%, қалғаны басқа да дін өкілдері.

Экономикалық көрсеткіштері бойынша дамушы экономика ретінде қарастырылады. Елдің жалпы ішкі өнімі ЖІӨ (номинал) = $205,539 млрд (2018). Экономиканың негізгі бағыты — отын-энергетика саласындағы шикізат өндіру, ауыл шаруашылығы (егіншілік). Елдің негізгі валютасы — теңге.

1991 жылдың 16 желтоқсан күні КСРО-ның ыдырауына байланысты өз егемендігін жариялады және халықаралық қауымдастық тарапынан тәуелсіз мемлекет ретінде мойындалды. 1992 жылдың 2 наурызынан бастап БҰҰ-ның толыққанды мүшесі. Сонымен қатар Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына, Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына және Еуразиялық Экономикалық Қауымдастығы сияқты басқа да бірнеше халықаралық ұйымдардың құрамына кіреді.

(English)

Kazakhstan, the largest country fully within the Eurasian Steppe, has been a historical crossroads and home to numerous different peoples, states and empires throughout history. Throughout history, peoples on the territory of modern Kazakhstan had nomadic lifestyle, which developed and influenced Kazakh culture.

Human activity in the region began with the extinct Pithecanthropus and Sinanthropus one million–800,000 years ago in the Karatau Mountains and the Caspian and Balkhash areas. Neanderthals were present from 140,000 to 40,000 years ago in the Karatau Mountains and central Kazakhstan. Modern Homo sapiens appeared from 40,000 to 12,000 years ago in southern, central and eastern Kazakhstan. After the end of the last glacial period (12,500 to 5,000 years ago) human settlement spread across the country and led to the extinction of the mammoth and the woolly rhinoceros. Hunter-gatherer communes invented bows and boats and used domesticated wolves and traps for hunting.

The Neolithic Revolution was marked by the appearance of animal husbandry and agriculture, giving rise to the Atbasar, Kelteminar, Botai, and Ust-Narym cultures. The Botai culture (3600–3100 BC) is credited with the first domestication of horses, and ceramics and polished-stone tools also appeared during this period. The fourth and third millennia witnessed the beginning of metal production, the manufacture of copper tools and the use of casting molds. In the second millennium BC ore mining developed in central Kazakhstan.