History of Kyrgyzstan

(Кыргызча)

Кыргызстан же Кыргыз Республикасы (КР) — Борбордук Азиядагы мамлекет. Түндүктө Казакстан, батышта жана түштүк-батышта Өзбекстан, түштүк-батышта Тажикстан жана чыгышта Кытай менен чектешет. Кыргызстан ― басымдуу аймагы тоолуу аймактарды камтыган, деңизге чыга турчу жери жок өлкө.

Кыргызстан — унитардык, мамлекеттик башкарууга дин аралашпаган, президенттик мамлекет.

Борбор шаары — Бишкек, калк боюнча республиканын эң ири шаары. Туруктуу калкы 1 миллион адамдан ашат.

Өлкөдөгү туруктуу калктын саны 2021-жылдын башына карата баалоо боюнча 6,7 миллион ашуун адам түзөт. Кыргызстан 2020-жылдын башына карата бааланган калкы боюнча дүйнө жүзүндө 110 орунду ээлеген. 25-ноябрь 2015-жылы Кыргызстандын 6-миллиончу жараны туулган.

Кыргызстандын аянты 199 951 км² түзөт. Суу бетинин аянты өлкөнүн аянтынан 4,4 % түзөт.

Социалдык-экономикалык көрсөткүчтөр боюнча өнүгүп жаткан өлкөлөрдүн катарына кирет. Кыргызстандын адамдын өнүгүү индекси 2019-жылдын жыйынтыгы боюнча 0,697 (орточо) түзүп, 138 изилденген өлкөлөрдүн арасынан 120 орунду ээлеген. Советтер Союзу кулагандан бери (1991-жылы) өлкөдөн эмгек миграция калыптанган. Кыргызстандын 700 миң ашуун жараны эмгек мигрант болууда. Эмгек мигранттардын негизги агымы Орусияга (2018-жылы 640 миң ашуун) кетет, ошондой эле Казакстанда, Түркияда жана АКШда иштегендер да көп. Алардын акча которуулары ИДӨнүн үчтөн биринен ашуун түзөт. Бул көрсөткүч боюнча өлкө дүйнөдө алдыңкы орундарды ээлейт. Акча которуулар өлкөдөгү жакырчылыкты азайтууга маанилүү салым кошот.

Кыргызстан 1992-жылдан тарта Бириккен Улуттар Уюмунун мүчөсү. Ошондой эле КМШ, ЕАЭБ, ЖККУ, ШКУ, ИКУ, Түрк кеңеши, ТҮРКСОЙ сыяктуу бир катар эл аралык уюмдардын мүчөсү.

(English)

The history of the Kyrgyz people and the land now called Kyrgyzstan goes back more than 3,000 years. Although geographically isolated by its mountainous location, it had an important role as part of the historical Silk Road trade route. Turkic nomads, who trace their ancestry to many Turkic states such as the First and Second Turkic Khaganates, have inhabited the country throughout its history. In the 13th century, Kyrgyzstan was conquered by the Mongols; subsequently it regained independence but was invaded by Kalmyks, Manchus, and Uzbeks. In 1876, it became part of the Russian Empire, remaining in the USSR as the Kirghiz Soviet Socialist Republic after the Russian Revolution. Following Mikhael Gorbachev's democratic reforms in the USSR, in 1990 pro-independence candidate Askar Akayev was elected president of the SSR. On 31 August 1991, Kyrgyzstan declared independence from Moscow, and a democratic government was subsequently established.